Araştırma Makalesi | Açık Erişim
UFÜ Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi 2025, Clt. 1(2) 49-72
Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Bir Ergene Günlük Yaşam Becerisi Öğretiminde Artan Bekleme Süreli Öğretim Yönteminin Etkililiği;
ss. 49 - 72 | DOI: https://doi.org/10.29329/ufusobed.2025.1337.4
Yayın Tarihi: Temmuz 14, 2025 | Görüntüleme Sayısı: 24/16 | İndirilme Sayısı: 25/18
Özet
Bu araştırmada, Otizm Spektrum Bozukluğu olan 19 yaşındaki bir ergene günlük yaşam becerisi öğretiminde artan bekleme süreli öğretim yönteminin etkililiği incelenmiştir. Bu kapsamda sallama çay yapma, giysi asma (bluz ve gömlek), temiz yatak hazırlama becerileri çalışılmıştır. Araştırmada tek denekli araştırma modellerinden davranışlar arası yoklama evreli çoklu yoklama modeli kullanılmıştır. Üç davranış için de başlama düzeyi, öğretim, yoklama, genelleme ve kalıcılık oturumları düzenlenmiş ve elde edilen veriler grafiğe işlenmiştir. Genelleme çalışmaları araç gereçlere, kişilere (anne ve yazar) ve ortama (kendi evi) genelleme biçiminde yapılmıştır. Bulgular artan bekleme süreli öğretimin etkili olduğunu, katılımcının üç beceriyi de %100 başarı düzeyi ile öğrendiğini ortaya koymuştur. Katılımcının tüm becerileri hızlı ve başarılı bir şekilde öğrenmesine karşın en son çalışılan ev ortamına genelleme çalışmasının başlama düzeyi verilerinin düşük olduğu görülmüştür. Bu durum evde her şeyin anne tarafından yapılmasına alışık olması ile açıklanabilir. Annenin kararlı çalışması ile ortama genelleme de başarıyla sonuçlanmıştır. Katılımcı tüm aşamalar tamamlandıktan 4 hafta sonra yapılan izleme oturumunda da tüm becerileri tam başarı ile uygulamıştır. Ayrıca katılımcının annesi ve uygulamanın yapıldığı özel eğitim merkezinin psikolojik danışmanı ile görüşülerek sosyal geçerlik verileri toplanmıştır. Çalışma hakkında olumlu görüş bildirilmesinin yanı sıra annenin kendi günlük işlerinin de hafiflediğini vurgulaması, psikolojik danışmanın katılımcının sosyal iletişim becerilerinde artış gözlediğini belirtmesi kayda değerdir.
Anahtar kelimeler: Otizm, Artan Bekleme, Günlük Yaşam, Yoklama evreli, Zincirleme
APA 7th edition
Turker, N.K. (2025). Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Bir Ergene Günlük Yaşam Becerisi Öğretiminde Artan Bekleme Süreli Öğretim Yönteminin Etkililiği;. UFÜ Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 1(2), 49-72. https://doi.org/10.29329/ufusobed.2025.1337.4
Harvard
Turker, N. (2025). Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Bir Ergene Günlük Yaşam Becerisi Öğretiminde Artan Bekleme Süreli Öğretim Yönteminin Etkililiği;. UFÜ Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 1(2), pp. 49-72.
Chicago 16th edition
Turker, Neslihan Kuloglu (2025). "Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Bir Ergene Günlük Yaşam Becerisi Öğretiminde Artan Bekleme Süreli Öğretim Yönteminin Etkililiği;". UFÜ Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi 1 (2):49-72. https://doi.org/10.29329/ufusobed.2025.1337.4
- Ağrı, K., & Batu, E. S. (2020). Zihin yetersizliği olan bireylere yaya becerilerinin öğretiminde artan bekleme süreli öğretimin etkililiği. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 21(3), 427–450. https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.597433 [Google Scholar] [Crossref]
- Babcock, B. (2020). Using a progressive time delay to increase mands in a child with autism (Honors Thesis No. 3228). Western Michigan University. https://scholarworks.wmich.edu/honors_theses/3228 [Google Scholar]
- Bozak, B., & Eldeniz Çetin, M. (2018). Zihinsel yetersizliği olan bireylere tehlike uyarı sembollerinin öğretiminde artan bekleme süreli öğretim yönteminin etkililiği. Education Sciences (NWSAES), 13(1), 19–43. https://doi.org/10.12739/NWSA.2018.13.1.1C0678 [Google Scholar] [Crossref]
- Costa, J. R. R., & de Matos, D. C. (2025). Teaching communication and functional life skills in children diagnosed with autism spectrum disorder. Behavioral Sciences, 15(2), 198. https://doi.org/10.3390/bs15020198 [Google Scholar] [Crossref]
- Çetrez Arıcan, G., & Fazlıoğlu, Y. (2020). Otizm spektrum bozukluğu (OSB) olan öğrencilere yemek yapma becerilerinin öğretiminde sabit bekleme süreli öğretimin etkililiği. Journal of Academic Social Science Studies, 13(80), 71–85. https://doi.org/10.29228/JASSS.29074 [Google Scholar] [Crossref]
- Ertekin, T., Ece, A. S., & Yıkmış, A. (2017). Zihinsel yetersizliği olan çocuklara günlük yaşam becerilerinin öğretiminde video ile model olma ve şarkıyla video model olmanın etkililik ve verimliliklerinin karşılaştırılması. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 7(1), 99–117. https://doi.org/10.23863/kalem.2017.77 [Google Scholar] [Crossref]
- Gönen, A., & Uslucan, G. (2024). Otizm spektrum bozukluğu olan bireylere serbest zaman becerisinin öğretiminde kendini yönetme stratejilerinin etkililiği. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 43(1), 565–615. [Google Scholar]
- İnan, B. (2024). Otizm spektrum bozukluğu olan çocuğa sahip ebeveynlerin evde eğitim yaşantısında bir örnek olarak pandemi. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi(59), 726–746. [Google Scholar]
- Kaya, A., & Cavkaytar, A. (2022). Zihinsel ve gelişimsel yetersizliği olan yetişkin bireylere yönelik günlük yaşam eğitimi programı: GYEP. Vize Akademik. [Google Scholar]
- Kurtoğlu, S., & Cavkaytar, A. (2022). Zihin yetersizliği olan bireylere kişisel bakım becerilerinin öğretiminde bir aile eğitimi programının etkililiği. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 23(1), 53–83. https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.756223 [Google Scholar] [Crossref]
- Medrana, M., & Allen, N. (2021). Literature review: Progressive time delay as an instructional method for students with autism spectrum disorder. OUR Journal: ODU Undergraduate Research Journal, 8, Article 8. https://doi.org/10.25778/3v8r-nb42 [Google Scholar] [Crossref]
- Neece, C., McIntyre, L. L., & Fenning, R. (2020). Examining the impact of COVID‐19 in ethnically diverse families with young children with intellectual and developmental disabilities. Journal of Intellectual Disability Research, 64(10), 739–749. https://doi.org/10.1111/jir.12769 [Google Scholar] [Crossref]
- O'Neill, K. (2024). Differential effects of criteria for increasing delay intervals in progressive time delay (Master’s thesis, University of Kentucky). https://uknowledge.uky.edu/edsrc_etds/154 [Google Scholar]
- Orum Çattık, E., & Ergenekon, Y. (2024). Öz-belirleme ve yaşam kalitesi: Otizm spektrum bozukluğu olan genç yetişkinler. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(2), 148–162. https://doi.org/10.17860/mersinefd.1444166 [Google Scholar] [Crossref]
- Önal Yılmaz, Y. (2025). Otizm spektrum bozukluğu olan bireylere el yıkama becerisinin öğretiminde ipucunun giderek azaltılması yönteminin etkililiği (Yüksek lisans tezi). Bursa Uludağ Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. [Google Scholar]
- Pothuraju, S. (2024). Empowering independence: Life skills for students with autism and intellectual disabilities. Shodh Sagar International Publication. https://books.shodhsagar.org/index.php/books/catalog/view/76/132/17 [Google Scholar]
- Ramnauth, R., Brščić, D., & Scassellati, B. (2025). A robot-assisted approach to small talk training for adults with ASD. arXiv. https://arxiv.org/pdf/2505.23508 [Google Scholar]
- Sani-Bozkurt, S., Bozkuş-Genç, G., Vuran, S., Yıldız, G., Çelik, S., Diken, İ. H., Uysal, Ç., Gürgür, H., Kalaycı, G., Diken, Ö., Ateşgöz, N. N., İçyüz, R., Doğan, M., Şafak, P., & Demiryürek, P. (2022). COVID-19 salgınında Türkiye’deki özel gereksinimi olan öğrenciler ve ailelerine yönelik uzaktan özel eğitim uygulamalarına ilişkin uzman bakış açısı. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 23(1), 133–164. https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.786118 [Google Scholar] [Crossref]
- Tekin-İftar, E., & Kırcaali-İftar, G. (2019). Yanlışsız öğretim yöntemleri (6. baskı). Vize Akademik. [Google Scholar]
- Toprak, İ., & Olçay, S. (2024). Otizm spektrum bozukluğu olan çocuklara sorumluluk kazandırmada uygun olan ve olmayan davranış örnekleriyle öğretimin etkililiği. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 44(3), 2223–2254. [Google Scholar]
- Ulugöl, F., & Cavkaytar, A. (2020). Zihin yetersizliği olan bireylere ev içi becerilerinin öğretiminde aile eğitimi programının etkililiği. Anadolu Journal of Educational Sciences International, 10(2), 930–957. https://doi.org/10.18039/ajesi.760299 [Google Scholar] [Crossref]
- Ünal, F., Uğurlu Akbay, H. E., Yıldırım Doğru, S. S., Arvas, E. ve Gültekin, U. (2021). Zihinsel yetersizliği olan bireylere günlük yaşam becerilerinin öğretiminde artan bekleme süreli öğretim yönteminin etkililiği. The Journal of International Education Science, 8 (29), 162-186 [Google Scholar]
- Van Laarhoven, T., Kraus, E., Karpman, K., Nizzi, R., & Valentino, J. (2010). A comparison of picture and video prompts to teach daily living skills to individuals with autism. Focus on Autism and Other Developmental Disabilities, 25(4), 195–208. [Google Scholar]
- Vosough Matin, M. (2022). Otizm spektrum bozukluğu olan çocuğa sahip aileler için geliştirilen aile eğitim programının çocukların eğitiminde aile katılımının etkisi (Doktora tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. [Google Scholar]
- Vuran, S., & Olçay, S. (2021). Sistematik derleme: Otizm spektrum bozukluğu olan bireylerde uygun olan ve olmayan davranış örnekleriyle öğretim. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 22(2), 491–515. https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.533710 [Google Scholar] [Crossref]
- Yavuz, M. (2021). Otizm spektrum bozukluğu olan çocuklara masa silme becerisinin öğretiminde video model olma uygulamasının etkililiği. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(1), 246–261. https://doi.org/10.33437/ksus [Google Scholar] [Crossref]
- Yücesoy Özkan, Ş. ve Altun, D.E. (2019). Ayrık Denemelerle Öğretim Yapılırken Kullanılan Hata Düzeltmesi Türleri. Turkish Journal of Special Education Research and Practice, Volume 1, Number 1, p 28–56. https://dergipark.org.tr/trsped DOI: 10.37233/TRSPED.2019.0102 [Google Scholar]
- Zatz, J.C. and Harrison, J.R. (2025) K‑12 Life Skills Education, Independence, and Employment of Autistic Individuals: Giving Voice to Autistic Adults, Journal of Autism and Developmental Disorders, 55:1673–1687. https://doi.org/10.1007/s10803-024-06304-7. [Google Scholar] [Crossref]
