Araştırma Makalesi | Açık Erişim
UFÜ Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi 2025, Clt. 1(2) 240-261
ss. 240 - 261 | DOI: https://doi.org/10.29329/ufusobed.2025.1337.11
Yayın Tarihi: Temmuz 13, 2025 | Görüntüleme Sayısı: 22/14 | İndirilme Sayısı: 26/20
Özet
Bu metin, akademik bir yazı fikrinden yola çıkarak kişisel, teorik ve sahnelenmiş bir yüzleşmeye evrilen bir tiyatro metnidir. Baş karakter Rami, bir kafedeki tiyatro sahnesinin arka odasında yalnız başına bir makale yazmaya çalışmaktadır. Konusu, antropolojideki yazınsal dönüştür (literary turn). Ancak yazıya başlamak yerine, etrafındaki kitaplarla ve sessizliğiyle bir diyaloğa girer. İlk karşılaştığı kitap, Sophie Tamas’ın Life After Leaving adlı eseridir. Bu kitap, travmanın, sessizliğin ve kırılmanın sahneye taşınmasına vesile olur. Rami, yazmak yerine anlamaya, sessizliği ve dağınıklığı dinlemeye başlar. Kitap, fiziksel olarak sahnede değildir ama sesiyle yankılanır. Rami’nin karşısına daha sonra Writing Culture çıkar. James Clifford ve George Marcus’un temsil ettiği bu eser, akademik yazının sınırlarını ve temsilin sorunlarını gündeme getirir. “En iyi etnografik metinler bile parçalı ve taraflıdır” cümlesiyle metinlerin asla tamamlanamayacağını vurgular. Rami bu kırılmanın içinde olup olmadığını sorgularken, kendi kırıklıklarını ve suskunluğunu görünür kılmak ister. Yavaş yavaş yazıdan sahneye, akademik niyetten kişisel tanıklığa yönelir. Bu noktada, Ruth Behar’ın The Vulnerable Observer kitabı sahneye girer. Kırılgan tanıklık, nesnellikten uzaklaşmakla suçlansa da, Behar’ın sesi yazıya duygusal ve bedensel bir hakikat kazandırır. Yazmak, yalnızca düşünsel değil; aynı zamanda deneyimsel ve duygusal bir uğraştır. Rami, akademik kalıplardan taşan bu anlatı biçimlerinin izinden giderken, yazamadıklarını oynamaya başlar. Sahne, temsilin değil, tanıklığın alanı olur. Daha sonra Turner’ın From Ritual to Theatre adlı çalışması bir karakter olarak belirir. Yazının ve anlatının ötesine geçerek bedenin ve tekrarın bilgisini hatırlatır. Tiyatro bir eşiktir; oyuncu bir geçiş halindedir. Rami artık sadece yazar değil, sahneye çıkan ve dönüşen bir figürdür. Bu ritüel sahnede Rami’ye bir maske uzatılır: kendini gizlemek için değil, kendini görebilmek için. Finale doğru Renato Rosaldo’nun Culture and Truth eseriyle karşılaşırız. Yazı, kayıp ve yasla örülmüş bir bilgi alanına dönüşür. Ağlamak bir bilgi biçimi olur. Rami yazmak istemez artık. Onun için boşluk, söylenenden daha çok şey ifade etmeye başlar. Sahnede yalnız kalır, geriye boş bir masa, bir defter ve bir sessizlik kalır. Bu boşluk artık bir eksiklik değil, bir anlam taşıyıcısıdır. Oyun, yazının sınırına varıp, sessizliğin bilgisine teslim olan bir sahneyle kapanır.
Anahtar kelimeler: yazınsal dönüş, temsil, kırılganlık, Life After Leaving, Writing Culture
APA 7th edition
Olbeci, M.E. (2025). Kütüphane Değil, Sahne Arkası: Bir Kafe, Bir Kitap, Bir Anlatıcı. UFÜ Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 1(2), 240-261. https://doi.org/10.29329/ufusobed.2025.1337.11
Harvard
Olbeci, M. (2025). Kütüphane Değil, Sahne Arkası: Bir Kafe, Bir Kitap, Bir Anlatıcı. UFÜ Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 1(2), pp. 240-261.
Chicago 16th edition
Olbeci, Mehmet Emin (2025). "Kütüphane Değil, Sahne Arkası: Bir Kafe, Bir Kitap, Bir Anlatıcı". UFÜ Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi 1 (2):240-261. https://doi.org/10.29329/ufusobed.2025.1337.11
Behar, R. (1996). The Vulnerable Observer: Anthropology That Breaks Your Heart. Boston, MA: Beacon Press.
Clifford, J., - Marcus, G. E. (Eds.). (1986). Writing Culture: The Poetics and Politics of Ethnography. Berkeley, CA: University of California Press.
Rosaldo, R. (1989). Culture and Truth: The Remaking of Social Analysis. Boston, MA: Beacon Press.
Tamas, S. (1992). Life After Leaving: The Remains of Spousal Abuse. Walnut Creek, CA: Left Coast Press.
Turner, V. (1982). From Ritual to Theatre: The Human Seriousness of Play. New York, NY: PAJ Publications.