Araştırma Makalesi | Açık Erişim
UFÜ Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi 2025, Clt. 1(2) 125-175
Philippe Descola ve Ontolojik Dönüşüm: Tam Her Şey Çözüldü Derken, Antropolojinin Bitmeyen Varlık Muhasebesi
ss. 125 - 175 | DOI: https://doi.org/10.29329/ufusobed.2025.1337.7
Yayın Tarihi: Temmuz 13, 2025 | Görüntüleme Sayısı: 8/13 | İndirilme Sayısı: 14/35
Özet
Bu makalede, antropolojide "ontolojik dönüşüm" [ontological turn] olarak bilinen paradigmatik değişimi merkeze alarak antropolog Philippe Descola'nın bu dönüşümdeki kilit rolünü ve özellikle doğa-kültür ikiliğinin aşılmasına yönelik sunduğu kuramsal çerçeveyi derinlemesine ele almaya çalışıyorum. Çalışmada, klasik antropolojinin insanmerkezli yaklaşımlarının günümüzdeki ekolojik ve etik krizler karşısındaki yetersizliğinden hareketle, ontolojik dönüşümün temel argümanlarını ve bu alandaki Eduardo Viveiros de Castro, Bruno Latour, Donna Haraway gibi öncü düşünürlerin katkılarını temel alıyorum. Makalenin odak noktasını oluşturan Descola'nın, "içsellik" ve "fiziksellik" kavramları temelinde geliştirdiği dört ontoloji modelini -natüralizm, animizm, totemizm, analojizm-, farklı toplumların dünyayı ve insan-olmayan varlıkları nasıl kavradıklarını anlamak için sunduğu analitik bir araç olarak değerlendiriyorum. Descola'nın bu yaklaşımının fenomenolojik temellerini ve antropolojik düşünceye getirdiği yenilikleri vurgularken, aynı zamanda kimi önemli araştırmacılar tarafından kendisine yöneltilen Batı-merkezcilik, tipolojik katılık ve temsil sorunları gibi çeşitli eleştirel yaklaşımları da tartışmaya dahil ettim. Son olarak, Descola'nın ontolojik çerçevesini, çağdaş antropoloji içerisinde gitgide görünürlük kazanan çoktürlü etnografi [multispecies] perspektifinden yeniden değerlendirilerek, insan-olmayan varlıkların failliği, öznelliği ve ilişkiselliği bağlamında sunduğu imkânlar ve barındırdığı sınırları tartışmaya çalıştım. Makalede, eleştirilere rağmen Descola'nın yaklaşımının, antropolojinin insanmerkezli kısıtlamalarını aşarak daha çoğulcu ve ilişkisel bir anlayışa doğru evrilmesinde ve özellikle insan-olmayanlarla şekillenen dünyaları anlamaya çalışan gelecek araştırmalar için sağlam bir zemin teşkil ettiğini savunuyorum.
Anahtar kelimeler: ontolojik dönüşüm, çoktürlü etnografi, Philippe Descola, doğa-kültür ikiliği, insan-olmayan varlıklar
APA 7th edition
Korkmaz, E. (2025). Philippe Descola ve Ontolojik Dönüşüm: Tam Her Şey Çözüldü Derken, Antropolojinin Bitmeyen Varlık Muhasebesi. UFÜ Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 1(2), 125-175. https://doi.org/10.29329/ufusobed.2025.1337.7
Harvard
Korkmaz, E. (2025). Philippe Descola ve Ontolojik Dönüşüm: Tam Her Şey Çözüldü Derken, Antropolojinin Bitmeyen Varlık Muhasebesi. UFÜ Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 1(2), pp. 125-175.
Chicago 16th edition
Korkmaz, Erhan (2025). "Philippe Descola ve Ontolojik Dönüşüm: Tam Her Şey Çözüldü Derken, Antropolojinin Bitmeyen Varlık Muhasebesi". UFÜ Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi 1 (2):125-175. https://doi.org/10.29329/ufusobed.2025.1337.7
Barroso, G. (2024). Provincializing Nature: A Phenomenological Account of Descola’s Relative Universalism. Human Studies. Advance Online Publication. https://doi.org/10.1007/s10746-024-09749-y
Bennett, J. (2010). Vibrant matter: A Political Ecology of Things. Duke University Press.
Bessire, L., & Bond, D. (2014). Ontological Anthropology and the Deferral of Critique. American Ethnologist, 41(3), 440–456. https://doi.org/10.1111/amet.12083
Blanchette, A. (2015). Herding Species: Biosecurity, Posthuman Labor, and the American Industrial Pig. Cultural Anthropology, 30(4), 640–669. https://doi.org/10.14506/ca30.4.09
Burgan, E. (2017). Çoklu Türler Etnografisi: Yüz Yüze Bir Araştırma İmkânı Üzerine Düşünceler. Moment Dergi, 4(1), 115-134.
Clifford, J., & Marcus, G. E. (Eds.). (1986). Writing Culture: The Poetics and Politics of Ethnography. University of California Press.
De La Cadena, M., & Blaser, M. (Eds.). (2018). A World of Many Worlds. Duke University Press. https://doi.org/10.1515/9781478004318
Deleuze, G., & Guattari, F. (1987). A Thousand Plateaus: Capitalism and Schizophrenia (B. Massumi, Çev.). University of Minnesota Press.
Derrida, J. (1976). Of Grammatology (G. C. Spivak, Çev..). Johns Hopkins University Press.
Descola, P. (2010). Cognition, Perception and Worlding. Interdisciplinary Science Reviews, 35(3–4), 334–340. https://doi.org/10.1179/030801810X12772143410287
Descola, P. (2013). Beyond Nature and Culture (J. Lloyd, Çev..). University of Chicago Press.
Descola, P. (2014). The Difficult Art of Composing Worlds (And of Replying to Objections). HAU: Journal of Ethnographic Theory, 4(3), 431–443. https://doi.org/10.14318/hau4.3.030
Douglas, M. (1966). Purity And Danger: An Analysis of Concepts of Pollution and Taboo. Routledge.
Dumont, L. (1980). Homo Hierarchicus: The Caste System and Its Implications (Rev. Ed.). University Of Chicago Press.
Dumont, L. (1986). Essays on Individualism: Modern Ideology in Anthropological Perspective. University Of Chicago Press.
Duranti, A. (2010). Husserl, Intersubjectivity and Anthropology. Anthropological Theory, 10(1–2), 1–20. https://doi.org/10.1177/1463499610370517
Evans-Pritchard, E. E. (1940). The Nuer: A Description of the Modes of Livelihood and Political Institutions of a Nilotic People. Clarendon Press.
Fischer, M. M. J. (2014). The Lightness of Existence and the Origami of French Anthropology: Latour, Descola, Viveiros De Castro, Meillassoux, and Their So-Called Ontological Turn. HAU: Journal Of Ethnographic Theory, 4(1), 331–355. https://doi.org/10.14318/hau4.1.018
Foucault, M. (1972). The Archaeology of Knowledge (A. M. Sheridan Smith, Çev..). Pantheon Books.
García-Labrador, J., & Vinolo, S. (2023). Disassembling Descola: Phenomenological Intersections in Onto-Typological Anthropology. Open Philosophy, 6(1), 1-17. https://doi.org/10.1515/opphil-2022-0268
Haraway, D. J. (1988). Situated Knowledges: The Science Question in Feminism and the Privilege of Partial Perspective. Feminist Studies, 14(3), 575–599.
Haraway, D. J. (1991). Simians, Cyborgs, and Women: The Reinvention of Nature. Routledge.
Haraway, D. J. (2008). When Species Meet. University of Minnesota Press.
Haraway, D. J. (2016). Staying with the Trouble: Making Kin in the Chthulucene. Duke University Press.
Heidegger, M. (2008). Being and Time (J. Macquarrie & E. Robinson, Çev.). Harper Perennial Modern Thought.
Henare, A., Holbraad, M., & Wastell, S. (Eds.). (2007). Thinking Through Things: Theorising Artefacts Ethnographically. Routledge
Hinchliffe, S., & Whatmore, S. (2006). Living Cities: Towards a Politics of Conviviality. Science As Culture, 15(2), 123–138. https://doi.org/10.1080/09505430600707988
Ingold, T. (2016). A Naturalist Abroad in the Museum of Ontology: Philippe Descola’s Beyond Nature and Culture. Anthropological Forum, 26(3), 301–320. https://doi.org/10.1080/00664677.2015.1136591
Kapferer, B. (2014). Back to the Future: Descola’s Neostructuralism. HAU: Journal of Ethnographic Theory, 4(1), 389–398. https://doi.org/10.14318/hau4.3.026
Kirksey, S. E., & Helmreich, S. (2010). The Emergence of Multispecies Ethnography. Cultural Anthropology, 25(4), 545–576. https://doi.org/10.1111/j.1548-1360.2010.01069.x
Kohn, E. (2013). How Forests Think: Toward an Anthropology beyond the Human. University of California Press.
Kohn, E. (2015). Anthropology of Ontologies. Annual Review of Anthropology, 44, 311–327. https://doi.org/10.1146/annurev-anthro-102214-014127
Korkmaz, E. (2025). Missing Bodies: The Blindness of the Ethnographic Gaze to Non-Human Animal Actors. Türk Folklor Araştırmaları, 370(1), 1–30. https://doi.org/10.61620/tfa.52
Latour, B. (1993). We Have Never Been Modern (C. Porter, Çev.). Harvard University Press.
Latour, B. (2004). Politics of Nature: How to Bring the Sciences into Democracy (C. Porter, Çev.). Harvard University Press.
Latour, B. (2005). Reassembling the Social: An Introduction to Actor-Network-Theory. Oxford University Press.
Latour, B. (2013). An Inquiry into Modes of Existence: An Anthropology of the Moderns (C. Porter, Çev.). Harvard University Press.
Latour, B. (2017). Facing Gaia: Eight Lectures on the New Climatic Regime (C. Porter, Çev.). Polity Press.
Lévi-Strauss, C. (1963). Structural Anthropology. Basic Books.
Lévi-Strauss, C. (1966). The Savage Mind. University of Chicago Press.
Malinowski, B. (2013). Argonauts of the Western Pacific (Centennial ed.). Routledge.
Merleau-Ponty, M. (2017). Algının Fenomenolojisi (E. Sarıkartal, Çev.). İthaki Yayınları.
Morgan, L. H. (1963). Ancient Society. Harvard University Press.
Alnıaçık Özyer, E. T. (2021). Toplumu Yeniden Düşünmek: Hayvanların Sosyolojideki Konumu. Akademia Doğa ve İnsan Bilimleri Dergisi, 7(1), 162-182.
Radcliffe-Brown, A. R. (1952). Structure and Function in Primitive Society: Essays and Addresses. Free Press.
Rosch, E. (1978). Principles of Categorization. In E. Rosch & B. B. Lloyd (Eds.), Cognition and Categorization (pp. 27–48). Lawrence Erlbaum Associates.
Rose, D. B. (2000). Dingo Makes us Human: Life and Land in an Australian Aboriginal Culture (2nd ed.). Cambridge University Press.
Simard, S. (2021). Finding the Mother Tree: Discovering the Wisdom of the Forest. Alfred A. Knopf.
Strathern, M. (2004). Partial Connections. AltaMira Press.
Tsing, A. L. (2015). The Mushroom at the End of the World: On the Possibility of Life in Capitalist Ruins. Princeton University Press.
Tylor, E. B. (2010). Primitive Culture: Researches into the Development of Mythology, Philosophy, Religion, Language, Art, and Custom (Vol. 1). Cambridge University Press.
Uğur, A. (2021). Antroposen: İklim Krizi mi Yoksa Uygarlık Krizi mi?. REFLEKTİF Sosyal Bilimler Dergisi, 2(3), 557–579. https://doi.org/10.47613/reflektif.2021.46
Vigh, H. E., & Sausdal, D. B. (2014). From Essence Back to Existence: Anthropology beyond the Ontological Turn. Anthropological Theory, 14(1), 49–73. https://doi.org/10.1177/1463499614524401
Viveiros de Castro, E. (1998). Cosmological Deixis and Amerindian Perspectivism. Journal of the Royal Anthropological Institute, 4(3), 469–488. https://doi.org/10.2307/3034157
Viveiros de Castro, E. (2014). Cannibal Metaphysics (P. Skafish, Çev.). Univocal Publishing.
