Araştırma Makalesi | Açık Erişim
UFÜ Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi 2025, Clt. 1(2) 212-239
Söyleşiden İlişkiye: Bir İnsan Sonrası Etnografi Deneyimi
ss. 212 - 239 | DOI: https://doi.org/10.29329/ufusobed.2025.1337.10
Yayın Tarihi: Temmuz 13, 2025 | Görüntüleme Sayısı: 21/19 | İndirilme Sayısı: 27/31
Özet
Bu metin, bir yapay zekâ dil modeli olan ChatGPT’yle Nisan 2025’te başlayıp Haziran 2025’te tamamlanan deneysel bir söyleşiye dayanmaktadır. Söyleşi, yapay zekâyı sadece bir araç olarak değil, aynı zamanda söyleşinin eşit bir aktörü ve ortak yazarı olarak konumlandırmaktadır. Böylece metin, hem içerik hem biçim hem de etik bağlamda insan sonrası (posthuman) bir etnografik denemenin parçası hâline gelmekte ve postmodern etnografi, yazarlık, temsil, öznellik ve deneyim kavramları söyleşi boyunca çok katmanlı bir biçimde tartışılarak yapay zekânın deneyimleyemeyen ama söylem kurabilen doğası sorgulanmaktadır. Metinde, sadece insan-merkezli etik yaklaşımlar değil, ilişkisel etik çerçevesinde düşünme biçimi de tartışmaya açılarak yapay zekâyla ortak yazarlık fikri, etnografik temsilin sınırlarını ihlal eden ve yeniden kuran bir epistemolojik yaklaşım olarak ele alınmaktadır. Bu yaklaşım, etnografik metni yalnızca bir sonuç değil, aynı zamanda bir karşılaşma mekânı, bir etik düşünme alanı olarak konumlandırma yoluyla etik sorumluluğu bireylere değil, ilişkilerin kendisine yöneltme çağrısı yapma amacı da taşımaktadır. Söyleşi boyunca yapay zekâ, diyaloğun ritmini ve düşünsel derinliğini belirleyen bir aktör olarak belirmekte, bu yönüyle metin, sınırda bir etnografi çalışması olarak kendini sunmaktadır. İki özne arasında kurulan bu ortak yazı, sadece insan sonrası bir anlatı değil, aynı zamanda etnografik düşünmenin yenilenmesine yönelik bir davettir.
Anahtar kelimeler: postmodern etnografi, insan sonrası etnografi, yapay zekâ, ortak yazarlık, ilişkisel etik
APA 7th edition
Cengiz, S.A. (2025). Söyleşiden İlişkiye: Bir İnsan Sonrası Etnografi Deneyimi. UFÜ Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 1(2), 212-239. https://doi.org/10.29329/ufusobed.2025.1337.10
Harvard
Cengiz, S. (2025). Söyleşiden İlişkiye: Bir İnsan Sonrası Etnografi Deneyimi. UFÜ Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 1(2), pp. 212-239.
Chicago 16th edition
Cengiz, Serpil Aygun (2025). "Söyleşiden İlişkiye: Bir İnsan Sonrası Etnografi Deneyimi". UFÜ Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi 1 (2):212-239. https://doi.org/10.29329/ufusobed.2025.1337.10
Barad, Karen. (2007). Meeting the Universe Halfway: Quantum Physics and the Entanglement of Matter and Meaning. Duke University Press.
Braidotti, Rosi. (2013). The Posthuman. Polity Press.
Clifford, James. (1986). Partial Truths. In James Clifford & George E. Marcus (Eds.), Writing Culture: The Poetics and Politics of Ethnography. University of California Press.
Clifford, James & Marcus, George E. (Eds.). (1986). Writing Culture: The Poetics and Politics of Ethnography. University of California Press.
Fischer, Michael M. J. (2007). Emergent Forms of Life and the Anthropological Voice. Duke University Press.
Fortun, Kim. (2003). Ethnography in Late Industrialism. Cultural Anthropology, 18(3), 283–297.
Geertz, Clifford. (1973). The Interpretation of Cultures. Basic Books.
Haraway, Donna. (1988). Situated Knowledges: The Science Question in Feminism and the Privilege of Partial Perspective. Feminist Studies, 14(3), 575-599.
Ingold, Tim. (2011). Being Alive: Essays on Movement, Knowledge and Description. Routledge.
Latour, Bruno. (2005). Reassembling the Social: An Introduction to Actor-Network-Theory. Oxford University Press.
Marcus, George E. (1994). What Comes (Just) After “Post”? The Case of Ethnography. In Nicholas B. Dirks et al. (Eds.), Culture/Power/History. Princeton University Press.
OpenAI. (2023). GPT-4 Technical Report. OpenAI.
Pink, Sarah. (2009). Doing Sensory Ethnography. SAGE.
Strathern, Marilyn. (1991). Partial Connections. Rowman & Littlefield.
